فیلم مستندی در باره زندگی و مرگ ندا

روزآنلاين، فرشته قاضی : در حالیکه نمایندگان اتحادیه اروپا، روز گذشته با عکس های ندا آقا سلطان به استقبال منوچهر متکی رفتند، تا اعتراض خود را به سرکوب مردم ایران برای اولین بار در یک مراسم رسمی نشان دهند، دو فیلم مستند در مورد ندا آقا سلطان و چگونگی جان باختن او آماده پخش شده است: فیلمی به روایت سیمای جمهوری اسلامی و فیلم دیگری به روایت یک کارگردان انگلیسی که قرارست از یک شبکه تلویزیونی امریکایی پخش شود. دو فیلمی که دو روایت مختلف از این دختر جوان که نماد جنبش اعتراضی مردم ایران شده است را به نمایش می گذارند.

 روایت جمهوری اسلامی

از یک سو فیلمی از سوی جمهوری اسلامی و برای پخش در صدا و سیما آماده پخش شده است که قرار است در سالگرد شهادت ندا از تلویزیون جمهوری اسلامی پخش شود.

 یکی از کارمندان صدا و سیما در این زمینه به "روز" گفته است که در این فیلم استاد موسیقی ندا و برخی از دوستان نزدیک او حضور دارند اما خانواده ندا علیرغم همه فشارها از حضور در این فیلم امتناع کرده اند.

به گفته این منبع «در این فیلم کشته شدن ندا به عناصری نفوذی نسبت داده می شود و تمام تلاش ها بر این است که حکومت را از این قضیه مبرا کنند».

رسانه های حکومتی نیز از وزارت اطلاعات به عنوان سازنده این مستند نام برده و نوشته اند که طي روزهاي آينده وزارت اطلاعات در يك برنامه مستند به تكميل ابهام زدايي ها از سناريوي ساختگي قتل ندا آقاسلطان بپردازد و اسناد جديدي از سناريوي غربي ها را منتشر مي كند.

براساس نوشته این رسانه ها مواردي چون فيلمبرداري از دو زاويه متفاوت و همچنين انتشار سريع و بي وقفه فيلم مرگ آقا سلطان از جمله نكاتي است كه جعلي و ساختگي بودن قتل آقاسلطان را تاييد مي كند.

پیش از این نیز صدا و سیما مستند دیگری از ندا ساخته بود که واکنش شدید افکار عمومی را به دنبال داشت. در آن مستند، در ادعایی شگفت انگیز، عنوان شده بود که  ندا آقا سلطان با همکاری منافقین در لجظه فیلمبرداری از خود، با دستگاهی مخصوص خون را روی صورت خود جاری می کند و پس از اینکه همراه با آرش حجازی و استاد موسیقی خود وارد ماشین برای عزیمت به بیمارستان می شده توسط منافقین کشته می شود.

 روایت خانواده ندا

همزمان اما در فیلمی که توسط کارگردان انگلیسی ساخته شده برای اولین بار خانواده ندا آقا سلطان حضور یافته و به روایت روزهای تلخ کشته شدن ندا و زندگی شخصی او پرداخته اند. در این فیلم، ویدئوها و تصاویری که تاکنون منتشر نشده بود به نمایش در میآید. تهیه کنندگان این فیلم شبکه اچ بی او امریکا، شرکت من تورمن انگلیس و آقای سعید کمالی دهقان هستند.

فیلم "برای ندا" که نسخه اصلی و انگلیسی آن 14 ژوئن از تلویزیون اچ بی او امریکا پخش خواهد شد در دو نسخه عربی و فارسی نیز تهیه شده که نسخه فارسی آن به گفته تهیه کنندگان این فیلم، امروز از صدای امریکا پخش خواهد شد.

 سعید کمالی دهقان، روزنامه نگار ایرانی که یکی از تهیه کنندگان فیلم "برای ندا" و تنها دست اندرکار ایرانی این فیلم  است و تصاویر و مصاحبه های داخل ایران را نیز او تهیه کرده است در گفتگو با "روز" درباره این فیلم و شرایط تهیه و خطرات تولید آن، بخصوص در ایران توضیحاتی داده است. متن مصاحبه با وی در پی می آید:

 آقای کمالی ممکن است توضیح دهید این فیلم توسط چه کسانی و در چه شرایطی ساخته شده است؟

این فیلم توسط آقای آنتونی توماس ساخته شده و من به همراه شبکه اچ بی او امریکا و شرکت من تورمن انگلیس تهیه کنندگان این فیلم بودیم. من غیر از تهیه کنندگی، انجام تمام مصاحبه های مربوط به ایران را بر عهده داشتم و در سفر به ایران به همراه  خانواده ندا حدود یک ماه تمام کار این مصاحبه ها و ساخت فیلم را انجام دادم.

 خانواده ندا در این فیلم حضور دارند. ممکن است کمی از محتوای فیلم بگویید؟

بله با پدر، مادر، خواهر و برادر ندا و دیگر اعضای خانواده او در این فیلم مصاحبه کرده ایم و آنها خود حرف زده اند. یک سری عکس های شخصی ، خاطرات و دست نوشته های ندا را هم در فیلم می بینید. فیلم های جدیدی نیز از ندا در این فیلم است که کسی ندیده است. فیلم های جدیدی هم که برای اولین بار به نمایش در می آید، در این فیلم وجود دارد که  توسط مردم گرفته شده و بعد از تیر خوردن ندا را نشان میدهد که چگونه و با چه ماشینی برده شد. همین بخش به ادعاهای جمهوری اسلامی پاسخ میدهد که گفتند توسط ماشین برده شد و کشته شد و آن داستان ها را ساختند و قطعا جمهوری اسلامی را شوکه خواهد کرد. چون فیلمی است که از صحنه و توسط مردم گرفته شده است. بخش دیگری نیز در لندن و امریکا و ترکیه ساخته شده؛ یعنی مصاحبه هایی انجام و به فیلم اضافه شده است. در اصل یک بخش از فیلم مربوط به ندا و زندگی شخصی اش  و بخش دیگر مربوط به  ندا و انتخابات ایران است. یعنی از طریق داستان زندگی ندا، داستان انتخابات هم مرور می شود. البته ما قصد قهرمان سازی از ندا را نداشتیم؛برای همین در این فیلم معلوم می شود ندا هم مثل خیلی از دخترهای ایران، دختری بود که کلاس ورزش می رفت، موسیقی گوش میکرد و همه خواسته های دختران ایرانی را داشت . در اصل ندا مثل هر دختر آزاده ای در جهان است. او دنبال آزادی بود، دنبال سیاست نبود. یک دختر معمولی بود که برای آزادی، زندگیش را داد. ندا مشکلات خودش را هم داشت و ما قصد اسطوره سازی نداشتیم و اینکار را هم نکردیم. بزرگترین ویژگی ندا سرکشی او بود و هیچ وقت زیر بار زور نمی رفت و همین خصوصیت خیلی ارزش داشت. ما در این فیلم درباره این ها حرف میزنیم و می گوییم که ندا چیز خاصی نمیخواست؛ او فقط یک مقدار آزادی میخواست، به عنوان یک دختر جوان که نمی توانست مثل یک آدم معمولی در جامعه زندگی کند و این حق از او گرفته شده بود. در این فیلم از چیزهایی می گوییم که باعث شد ندا به خاطر آنها با همه خطرها بیرون برود و در نهایت کشته شود. در فیلم می بینیم ندا که قصد رای دادن نداشت با دیدن هیجان مردم و اینکه همه میروند و رای میدهند رفت تا رای دهد. چند جا میرود تا به میرحسین موسوی رای دهد اما در حوزه هایی که میرود تنها ناظران احمدی نژاد حضور دارند؛ او عصبانی می شود و رای نمی دهد و به خانواده اش می گوید که همه اینها فیلم و نمایش است و از قبل تعیین کرده اند که چه کسی رئیس جمهور شود و ...... بعد به بعد از انتخابات می پردازیم که ندا چگونه در اعتراضات حضور داشت و به اضافه زندگی شخصی او. فیلم هایی که میدید، کتاب هایی که میخواند... و این بخش نه به خاطر اینکه ندا میخواند و میدید بلکه از این لحاظ مهم است که روحیه یک دختر معمولی ایرانی را نشان میدهد و روحیه دختران معمولی ایرانی و آنها را می شناساند.

 با توجه به فضای  امنیتی شدید و تحت نظر بودن خانواده ندا، چگونه این مصاحبه ها انجام گرفت و موفق شدید فیلم را بسازید؟

مهم ترین دغدغه همین بود که اولا چگونه خانواده ندا را راضی به این مصاحبه ها بکنیم و از طرفی با همه فشارها و کنترل ها، دوربین را چگونه به منزل ندا ببریم. من دی ماه که به ایران رفتم دقیقا به خاطر همین ملاحظات و مشکلات دو ماه طول کشید تا بتوانیم اینکار را انجام دهیم. نه مجوز داشتیم برای فیلم و نه من تجربه فیلمبرداری داشتم؛ قرار بود یک تیم حرفه ای برای اینکار استخدام کنیم که متاسفانه نشد. هیچ کس حاضر نبود ریسک کند و ما هم حق میدادیم. با برخی مستند سازان مطرح ایران هم تماس گرفتیم اما قبول نکردند و البته الان خیلی خوشحال هستم که کسی قبول نکرد و ناچار شدیم به صورت غیرحرفه ای فیلم بگیریم . در اصل فضای صمیمی فیلم، اگر قرار بود صدا بردار و دوربین آنچنانی در کار باشد از بین می رفت. ابتدا ازطریق واسطه با معلم موسیقی ندا حرف زدم اما احساس کردم تحت فشار است و بهتر است با او در ارتباط نباشم. سپس توسط یکی از دوستان، قرار گذاشته شد که با خانواده ندا صحبت کنم خوشبختانه صحبت کردم و آنها هم آمادگی آن را داشتند. یک دوربین کوچک برداشتم و با آن شروع کردیم. فضای بسیار پراسترسی بود. تلفن ها کنترل می شد. همه تحت نظر بودند اما انجام شد.

چگونه این فیلم ها را از ایران خارج کردید؟

مهم ترین درد سر این بود که چگونه 15 نوار ویدئویی را از ایران خارج کنیم . با پست که امکان نداشت. حتی امکان اینکه این فیلم ها را کپی کنیم نیز وجود نداشت و خیلی خطرناک بود و خیلی دوران پراسترسی بود در نهایت چاره دیگری نبود جز اینکه 15 نوار را بگذارم توی چمدان وسط لباس ها و بروم فرودگاه و خارج شوم. همکارانم شوکه شده بودند چون انتظار نمی رفت موفق شویم همه اینکارها را انجام دهیم و از ایران هم خارج کنیم.

چیه شد به فکر ساختن این فیلم مستند افتادید؟

پیشنهاد کار از طرف اچ بی او بود که یکی از مطرح ترین شبکه های امریکا است. آنها ابتدا به آقای انتونی توماس پیشنهاد  دادند اما این شرط را نیز گذاشتند که فیلم باید با حضور خانواده ندا ساخته شود و در غیر این صورت منتفی خواهد بود. خب تا آن موقع فیلم هایی درباره ندا ساخته شده بود که با تعدادی از کسانی که ندا را می شناختند یا در زندگی اش حضور داشتند مصاحبه شده بود اما خانواده ندا در هیچ فیلمی حضور نداشتند. مهم ترین شرط این بود و میدانید که اچ بی او در سال بیش از ده مستند نمی سازد. کم اما خیلی خاص کار میکند و رئیس اچ بی او بعد از ساخته شدن این فیلم رسما گفت که این فیلم مهم ترین مستندی بوده که در تمام سالهای اخیر کار کرده ایم. آقای توماس هم با من تماس گرفت و من هم قبول کردم که به طور مخفی به ایران بروم و این فیلمبرداری ها و مصاحبه ها را انجام دهم. دلیلی هم که آقای توماس مرا انتخاب کرد این بود که من ماههای اول بعد از انتخابات ایران بودم و تقریبا تنها خبرنگار رسانه خارجی بودم که در ایران کار میکردم بقیه همکاران اکثرا اخراج شده بودند اما من بی سر و صدا کار میکردم به روزنامه گاردین و شبکه سی ان ان به صورت بدون تصویر و اسم گزارش میدادم و درباره ندا نیز گزارش مفصلی در روزنامه گاردین منتشر کرده بودم.

این فیلم به سه زبان ساخته شده؛ ممکن است توضیح دهید پخش آنها از کجا و به چه ترتیبی خواهد بود؟

ما جلسه ای با رئیس اچ بی او و سایر همکاران فیلم داشتیم و اچ بی او تصمیم گرفت بودجه ای در اختیار قرار دهد تا نسخه های عربی و فارسی فیلم نیز ساخته شود چون هدف فیلم این بود که همه آن را ببینند و از زبان خانواده ندا او را بشناسند. البته ساختن نسخه فارسی خیلی با عجله انجام گرفت چون دقیقا در دقایق آخر این تصمیم گرفته شد و ما به اندازه نسخه انگلیسی از آن راضی نیستیم اما در اصل قضیه فرقی نمیکند روایت فیلم به فارسی است و برخی جاها با زیر نویس فارسی. این نسخه امروز از تلویزیون صدای آمریکا پخش خواهد شد. نسخه عربی این فیلم هم از تلویزیون های عربی پخش خواهد شد . نسخه انگلیسی که در اصل  نسخه اصلی فیلم است، 14 ژوئن از تلویزیون اچ بی او پخش می شود و سپس در 20 ژوئن در سالگرد ندا برای دومین بار پخش می شود. از سوی دیگر، فیلم را با فرمت های مختلف در اینترنت قرار میدهیم تا مردم ایران و سراسر جهان بتوانند به راحتی دانلود کنند.

 با پخش این فیلم ، فکر نمیکنید برای خانواده ندا مشکلی پیش بیاید؟

تمام مسائلی که در فیلم مطرح شده همه با هماهنگی خانواده ندا بوده؛ چیزی که برای آنها مهم است شناساندن ندا به جهانیان است. آنها می گویند چیزی برای از دست دادن ندارند. مادر ندا، انسانی بسیار شجاع است. ما نیز فکر نمی کنیم مشکلی پیش بیاید چون افکار عمومی جهان از این خانواده حمایت می کنند و همین مساله تا به حال آنها را حفاظت کرده است.لذا بعد از پخش این فیلم نیز برای حکومت ایران خیلی مشکل خواهد بود که بخواهد برخوردی با این خانواده انجام دهد.